Хөдөөгийн байдал шалдар булдар, цагийн улирал ороо, бусгаа, элстэй шанд, буттай цайдмыг дагаж хааяа нэг хар гэрээс утаа суунаглана. Дөрвөн зүг цэв цэлийн уйтгартай, цагаан униар тунана. Зуны лүгхийм халуун эсгий гэрийг шарж, малчин хүний сэтгэлийг бухимдуулна. Айлын хаяагаар үхрийн баас үргэлжилжээ. Үүгээр түүгээр хэдэн тугал оодогнон давхина. Хөлд орохоос аваад, үс цайхын хүртэл нэг голыг өгсөн уруудан, нүүж, нэг худагийг эргэн тойрон нутагласаар энэхүү ертунцийг эцэслэнэ. Гавж Жамбал хоймор сууж бурхан ном гэж буруу зөв чалчих ба зайсан Намжил гаднаас ирж хууль ёс гэж худал үнэн ярихыг сонссоор өдөр, сарыг улируулна. Тэртээ уулыг өнгөрвөл айлгүй гэж бодож, тэнгэрийн хаяанаас цааш газаргүй гэж сэтгэсээр, түмэн хэргээс хоцорч, дэлхийн боловсролоос гээгдэнэ. Гагцхүү өглөө бурханд залбирч, үдэш тэнгэрт мөргөж нэг нас барна. Хуучин хүү хул морин дээрээ хөндлөн сууж, хатируулсаар хүрч ирэв...Д.Нацагдорж

Monday 16 July 2012

Аялгуу сайхан Монгол хэлээ давтацгаая!

Хүүеээ тагтаа яаж дуугардаг юм бэ мэддэггүй ээ. Хүржигнэх арай л бишээ.

За тэгээд аялгуу сайхан монгол хэлний ертѳнцѳѳр аялаарай.

2 ... сурагч................. Б хувилбар
1.“Нүдээ хамгаал”гэсэн эхийн дараах өгүүлбэрүүдийг зөв байрлуулан утгыг оновчтой гаргасан эхтэй хэсгийн дугаарыг олж тэмдэглэ. /1 оноо/
  1. Нүдээ эрүүл байлгахыг хүсвэл харааг хамгаалах аргуудыг мэдэх хэрэгтэй .
  2. Гэвч хэтэрхий хурц гэрэл хараанд муу
  3. Иймд чийдэндээ бүрхүүл буюу ширээний чийдэн хэрэглэх нь тохиромжтой.
  4. Номыг гэрэлтэй үед уншиж бай.
А. 2,1,4,3 б. 3,2,4,1 в.1,2,3,4 г. 1,4,2,3
2. “шагнах”гэсэн үгийн балархай эгшиг ямар үүрэгтэй вэ?
А. эгшигжүүлэх б. Ялгах в. Зөөлрүүлэх г. Аль нь биш
3. Өгөгдсөн үгийг ашиглан өгүүлбэр бүтээ.
Бид мод ............................................/барив, хийсэн, суулгалаа, өгөв/
4.Үеийн загварт тохирох үг тус бүр нэг жишээ бичнэ үү./ 2оноо/ Зөв тохиолдолд бүрт 0,5
ЭГГЭ- ЭГЭГ- ЭГГ- ЭГ-
5.Монгол хэлний цагаан толгой хэдэн гийгүүлэгч үсэгтэй вэ? 1оноо
А. 4 б. 7 в.9 г.13 д.20
6.Зөвийг тэмдэглээрэй.
А. Үгийн 1-р үед орсон эгшгийг балархай эгшиг гэнэ.
Б. Үгийн 1-р үеэс хойш орсон богино эгшгийг балархай эгшиг гэнэ.
В. Үгийн 1-р үеэс хойш орсон урт, хос эгшгийг балархай эгшиг гэнэ.
7. Аль хэсэгт үгийг үеэр зөв тасалсан байна. /1оноо/
А. бо+лол+цоо+гоо+роо б. бөөг+нө+р+сөн в. Нуу+цал +снаа+раа
Г. Бэхж+үүл+хийн
8. Ойролцоо утгатай үгийг олж бич . /4оноо/
Эцэнхий- хураах- Догшин- Найз-
9. Хаалтанд байгаа үгээс цэгийн оронд тохирохыг нь нөхөж бич. /2 оноо/ Зөв тохиолдолд бүрт 0,5 оноо
Эвт шаазгай буга .................. Од тоо......................олон. Элж бутарсан ..............элс гэнэ ................... бол ертөнцийг харах цонх мөн.
Нөхөх үг: /томшгүй, барина, чулууг,ном/
10. Эхний үгийг төгсгөл дараагийн үгийн эхлэл болж байхаар цэгийн оронд үе нөхөөрэй. /1оноо/
Зөв тохиолдол бүрт 0,5 оноо
Тол/......./ мон хур/....../цуур
Бүгд 15 оноо



Монгол хэлний хичээлийн сорил
2.......сурагч .................. А хувилбар
1.”Мөөг түүв” гэсэн эхийн дараах өгүүлбэрүүдийг зөв байрлуулан утгыг оновчтой гаргасан эхтэй хэсгийн дугаарыг олж тэмдэглэ. /1оноо/
1. Уулын араар мөөгний хүрээ олон байв.
2. Гэртээ ирээд мөөгөө том жижгээр ялгаад утсанд хэлхэж хатаав.
3. Бид мөөгийг модон гадсаар ухаж явлаа.
4. Бид бороо орсны дараа мөөг түүхээр явлаа.
А. 4,2,1,3 б.4,2,3,1 в. 4,1,23, г. 4,1,3,2,
2. Хаалтанд байгаа үгээс цэгийн оронд тохиррхыг нь нөхөж бич. /2 оноо/ Зөв тохиолдол бүрт 0,5 оноо
Элж............................... чулууг элс гэнэ. Од тоо...........................олон. Эвлэвэл................... ………………….....гутдаг.
Нөхөх үг: бүтдэг, ховловол, томшгүй , бутарсан
3. Өгөгдсөн үгийг ашиглан өгүүлбэр бүтээ. /1 оноо/
Арслан ............................................/янцгаадаг, хүрхэрнэ, инээв /
4.Үеийн загварт тохирох үг тус бүр нэг жишээ бичнэ үү. /2 оноо/ Зөв тохиолдол бүрт 0,5 оноо
ЭГ- ГЭГ- ГЭГГ- ЭГГ-
5.Монгол хэлний цагаан толгой хэдэн эгшиг үсэгтэй вэ? /1оноо/
А.4 б.7 в.9 г.13 д.20
6. Ялгах эгшигтэй үгийг ол. /1 оноо/
А.хаалт Б. Хээр в.унага г. Дүрэм
7. Буруу ойлголтыг олж тэмдэглэ. /1оноо/
А.урт эгшгийг нэг үсгээр тэмдэглэ
Б. Урт эгшгийг уртаар дуудна.
В. Урт эгшгийг хаана ч бичнэ.
8. Аль хэсэгт нь үеэр зөв тасалсан байна вэ? /1оноо/
А. ажигла+гд+даг б. А+жиг+лагд+даг в.ажиг+лагд+даг г.а+жиг+ла+гд+даг д. А+жиг+лаг+ддаг
9. Эсрэг утгатай үгийг олж бичээрэй. /1 оноо/
Туранхай- Уудам- Олон- Урт-
10. Зөв үг болгож бичээд, илүүц үгийн доогуур зураарай. /1оноо/ Дөрвөн үгийг зөв үүсгэж, үгийг зөв олсон тохиолдолд 1 оноо өгнө. Алдаа гаргавал 0 оноо
раг элх дохдоо сагза
.............. ........... ................ .........................
Бүгд15 оноо


Монгол хэлний хичээлийн сорил
3....сурагч ................ А хувилбар
1. “Агуй” гэсэн эхэд байх дараах өгүүлбэрүүдийг зөв байрлуулан утгыг оновчтой гаргасан бичил эхтэй хэсгийн дугаарыг ол. /1оноо/
1. Ууланд жижиг сэнж нүхнээс эхлээд том агуй, хонгил ч байдаг.
2. Эртний хүмүүсийн амьдарч байсан тэдгээр агуйгаас түүх соёлын ховор сонин
зүйл ч олддог.
3. Ийм агуйг бүр эртний хүмүүс орон сууц болгон хэрэглэж байжээ.
4. Манай нутагт асга хадтай уул олон бий .

А. 2,3,1,4 б.4,1,3,2 в. 3,2,4,1 г.1,4,2,3
2. Авиа тэмдэглэдэггүй үсэг байдаг уу? /1оноо/
А. байдаг бол бич ..............
Б. Байдаггүй
3. Үгсийг зөв дараалалд оруулж сургаал үг болгож бич. /1 оноо/
хийж, болдог, хүн, ажил, давж, ар, хүлэг, болдог
..................................................................................................................................................................
4.Дан өргөлтөт эгшгээс бүтсэн эр үг дөрвийг бич. /2оноо/ Зөв тохиолдол бүрт 0,5 оноо
........................ ...................................... .............................. .................................
5.Ялгах эгшигтэй үгийг олж, өмнөх дугаарыг дугуйлаарай. /1оноо/
А.засаг б.очвол в. Өвлийн г.унагыг
6. Урт эгшгээр эхэлсэн нөхцөл залгахад аль үгийн балархай эгшиг гээгдэхгүй вэ? /1 оноо/
А. Эрдэм Б. Хэсэг в. Засаг г. Уусмал
7. Монгол хэлний цагаан толгойд онцгой гийгүүлэгч үсэг хэд байдаг вэ? /1оноо/
А.4 б.2 в.9 г.7 д.6
8. 5 үсэг, 3 авианаас бүтэх үгийг олоорой. /1оноо/
А. Харна б. Сүрэг в. Уухай г.Хүрэн д. Хүрээ
9. Эсрэг утгатай үгийг олж бичээрэй. /1оноо/ зөв тохиолдол бүрт 0,5 оноо
Адгуу ............................................. даруу......................................
10. Зөв үг болгож, илүүц үгийн доогуур зураарай. /1оноо/ Дөрвөн үгийг зөв үүсгэж, үгийг зөв олсон тохиолдолд 1 оноо өгнө. Алдаа гаргавал 0 оноо
уутлай, оонч, дүүхэх, абуг,
............ .............. ................ ......................
11. Дараах амьтдын дуугарах үйлийг бичнэ үү? /4 оноо/ зөв тохиолдол бүрт 1 оноо
Чоно ...................... Хэрээ ................................
Үнэг ....................... Тэмээ ................................
Бүгд 15 оноо

Монгол хэлний хичээлийн сорил
3....сурагч ................ Б хувилбар
1. “Адуун сүрэг” гэсэн эхийн дараах өгүүлбэрүүдийг зөв байрлуулан утгыг оновчтой гаргасан эхтэй хэсгийн дугаарыг олж тэмдэглэ. /1 оноо/
  1. Учир нь адуу унахад хөнгөн, уралдахад хурдан, сүү нь эм болдог.
  2. Морийг унаж эдлэхээс гадна тэрэг чарганд хөллөж, зүтгэх хүч болгон ашиглана.
  3. Монгол түмэн адуугаа мал сүргийн манлай гэж үнэлдэг.
  4. Малчид адуугаа бага наснаас нь эдэлгээнд сургадаг.
А. 1, 2, 3, 4 Б.2, 3, 4, 1 В. 3,1 4, 2 Г. 1, 4, 2, 3
2. Үгийг зөв байрлуулж өгүүлбэр болгоорой. /1 оноо/ Алдаа гарвал 0 оноо /Салхи, хээрийн, үлээж, ногооны, урьхнаар, намилзан, үзүүр, халиурна./
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................3. Дан эгшигт гийгүүлэгч орсон хоёр үетэй эм үг дөрвийг бич. /2 оноо/ зөв тохиолдол бүрт 0,5 оноо
.................................. ..................................... ...................................... ......................................
4.Ялгах эгшигтэй үгийг олж, өмнөх дугаарыг дугуйлаарай. /1 оноо/
А. толбо Б. төрөл В. сана Г. цэлмэ
5. Зөв бичих дүрмийн алдаатай бичсэн үгтэй хэсгийг ол. /1 оноо/
А. Зүтгэлээр Б.Авираас В. Цэдэвийн Г. Дөрөөлсөний
6. Аль хэсэгт үгийг үеэр зөв тасалсан байна вэ? /1 оноо/
А. бөөг+нө+рсөн Б. Тохиолд+ох+оор В. Харьц+уул+ан Г. У+ламж+лал+тай
7. Монгол хэлний цагаан толгойд гийгүүлэгч үсэг хэд байдаг вэ? /1 оноо/
А. 13 Б. 2 В. 9 Г. 7 Д. 20
8. 5 үсэг, 4 авианаас бүтэх үгийг олоорой. /1 оноо/
А. Уурга Б. Сүрэг В.Хулан Г. Хүрэн Д. Уухай
9. Ойролцоо утгатай үгийг олж бичээрэй. /1 оноо/ зөв тохиолдол бүрт 0,5 оноо
бушуу ........................... өсгөлүүн .......................................
10. Зөв үг болгож, илүүц үгийн доогуур зураарай. /1 оноо/ дөрвөн үгийг зөв үүсгэж, үгийг зөв олсон тохиолдолд 1 оноо өгнө. Алдаа гаргавал 0 оноо
сивх, үүшүүг, дансал, муушул,
................ ............... ................... ...................
11. Дараах амьтдын дуугарах үйлийг бичнэ үү. /4 оноо/ зөв тохиолдол бүрт 1 оноо
Үхэр .........................................
Хөхөө ......................................
Тагтаа ......................................
Буга .........................................
Бүгд 15 оноо

6 comments:

  1. ээ бурхан минь, би алдаж бараг үзээгүй лдээ, огт гэж худал хэлээд яаахуу, гэвч дүрмээ огт мэддэггүй шд

    ReplyDelete
    Replies
    1. Ѳѳ ингээл харсан чинь юу вэ ийм юм байдаг бил үү л гэмээр юмнууд байх юмааа, хэ хэ хэ. Сайхан сэргээш болж байгаа байхаа!

      Delete
  2. Монгол хэлний дүрмээ огт мэдэхгүй хүн ч юм шиг би хэхэ. Энэ одоо гадаад хэл сурахад маш их дөнгө болж байна. Гэхдээ дүрмээ ягштал мэддэг хүмүүс чинь дүрмэндээ баригдаад ч тэр үү үгийн баялаг муутай, алдаа их гаргадаг ч юм шиг санагддаг штэ хө.

    ReplyDelete
    Replies
    1. БИ бас харсан чинь балархай эгшиг энэ тэр гээд юу ч санаанд орж ирэхгүй байгаа юм чинь. Гадаад хэл гадаад хэл гэж гүйсээр байгаад сайхан Монгол хэлээ умартав ш дээ.

      Би ч юм гарвал бага ангийн багш уруу утасдаж асууна. Тэгэхгүй бол бас л далайц ховор.

      Delete
  3. eostoi goe medeh yum yuch alga tehuu...........

    ReplyDelete
    Replies
    1. Хэ хэ хэ байлгүй дээ сайн хар байж л байгаа хѳ.

      Delete