Хөдөөгийн байдал шалдар булдар, цагийн улирал ороо, бусгаа, элстэй шанд, буттай цайдмыг дагаж хааяа нэг хар гэрээс утаа суунаглана. Дөрвөн зүг цэв цэлийн уйтгартай, цагаан униар тунана. Зуны лүгхийм халуун эсгий гэрийг шарж, малчин хүний сэтгэлийг бухимдуулна. Айлын хаяагаар үхрийн баас үргэлжилжээ. Үүгээр түүгээр хэдэн тугал оодогнон давхина. Хөлд орохоос аваад, үс цайхын хүртэл нэг голыг өгсөн уруудан, нүүж, нэг худагийг эргэн тойрон нутагласаар энэхүү ертунцийг эцэслэнэ. Гавж Жамбал хоймор сууж бурхан ном гэж буруу зөв чалчих ба зайсан Намжил гаднаас ирж хууль ёс гэж худал үнэн ярихыг сонссоор өдөр, сарыг улируулна. Тэртээ уулыг өнгөрвөл айлгүй гэж бодож, тэнгэрийн хаяанаас цааш газаргүй гэж сэтгэсээр, түмэн хэргээс хоцорч, дэлхийн боловсролоос гээгдэнэ. Гагцхүү өглөө бурханд залбирч, үдэш тэнгэрт мөргөж нэг нас барна. Хуучин хүү хул морин дээрээ хөндлөн сууж, хатируулсаар хүрч ирэв...Д.Нацагдорж

Sunday 31 July 2011

Painter of the wind

Анх Дай Жангүм киног гархад нүдээрээ биш чихээрээ сонсож үздэг байлаа. Ноднин Австралид байдаг нэг найз минь нэг өдөр ярьсан чинь Жангүм үзээд сэтгэл хөдлөөд гэхээр нь гэнэт үзмээр санагдаад нэтээс олж үзлээ. Тэгээд Солонгос найз хүүхэнтэйгээ уулзаад гэнэт кино энэ тэр ярьж байсан чинь баахан кино үзээрэй гоё гэж хэлээд, нэг хэсэг хичээлийнхээ хажуугаар баахан Солонгосын түүхийн кино үзээд за бараг л дуусагсан даа. Тэр дотор маш олон гоё гоё кино байгааг дурдахын ялдамд энэхүү гарчиг дээрх киног үзэхийг санал болгож байна. Маш мундаг жүжигчин тоглосон үнэхээрийн агуу, урлаг гэдэгийг мэдрүүлсэн. Элдэв янзын ордны шивэгчдийн хов жив бус урлаг тэр тусмаа зургийн урлаг авьяас, багш шавийн ариун нандин холбоосыг өгүүлсэн маш гоё кино. Энэ киногоороо гол дүрийн жүжигчин Moon Geung Yoon нь тухайн киногоороо шилдэгийн шилдэгээр шалгарч байсан удаатай. Энэ кинонд орж улмаар дууг нь татаж авч нэг хэсэг дуулж сураад үнэхээр хоббитсон шүү.

Эрэгтэй хүн цэвэрлэгээ хийх=Эмэгтэй хүн машин барих

Би ингэж боддын. Ер нь л нэг зөв ч юм шиг болоод байгаан. Маш сайн цэвэрлэгээ хийдэг эрэгтэй хүн эсвэл маш сайн машин барьдаг эмэгтэй хүн байхыг үгүйсгэхгүй л дээ. Гэтэл байгалийн зохицол гэж нэг юм байна. Цаанаасаа л эрчүүл техникт нэг онгодтой, хөл гар нь хүрээл ажилладаг байхад надаас авхуулад байхгүй ээ байхгүй. Яг үнэнийг хэлэхэд 01 сард машинынхаа тосын дүүртэл нь хийцэн тэгээл түүнээс хойш тос нэмээгүй явж л байна. Тэрэн шиг тоос, шороо хайхардаггүй ч юмуу эсвэл цэвэрлэгээ ерөөсөө хийдэггүй хүн ээ мөн олон буй даа. Гэтэл манай энэ ажилын цэвэрлэгчидийн 40 хувь эрэгтэй гээл бодчих. Ёстой орвонгоор нь эргүүлээл хэд самраал гарна даа хө. Цаанаасаа тийм нэг зөөлөн нандин увидас байхгүй юм чинь одоо яахав дээ. Та нар эмэгтэй жолоочтой албан дарга харсан уу би лав хараагүй. Тийм дарга бол нэлээд хүлээцтэй, сүх далайтал үхэр амар тийм л хүн байгаа байх. Гэтэл харин эндхийн сургуулийн хүүхдүүд зөөдөг автобусны жолоочны 70 хувь нь эмэгтэй гээл бодчих. Тэр чинь нөгөө яаж байна гэхээр эмэгтэй хүн бол хатуу ширүүн давхихгүй маш уян зөөлөн жолоодно. Нэмээд дээрээс нь бас хүүхдийн аюулгүй ажиллагааг бодож байна. Бас тэр чинь нийгэмтэй холбогдож байгаан. Яагаад вэ гэхээр эрчүүд бүгд уул уурхай гээд явчихсан. Сургуулийн автобус жолооодоод явжийдаг эр байхгүй байна. Энд бол манайхаар бол нэг аймагт гэхэд л 80-90 уурхай байдаг гэж тооцхоор тийм их уурхайтай газар. Тэгээл эрчүүд бол нэгээс нөгөөд нь дамжаал таалагдвал 5 хоноод таалагдахгүй бол 2 хоноол гарах нь тэр.

Thursday 28 July 2011

Шинэ ажилтан авах тухай ажиглалт

Зиак би энд ирэхээсээ өмнө ажилд орох гэдэг бол үнэхээр чаддаг мэддэг хүнийг шууд авдаг газар чинь энэ улс гээд ойлгосон байлаа. Хэлний курс төгсөөд ажил хайж эхэлбээс энэхүү ажиглалт эхэлсэн юм. Яаж байна гэхээр ажилын зар тавьж байгаа байхгүй юу тэгсэн мөртлөө тэр ажилын байрны орон тоон дээр хүн нь тодорсон байх жишээтэй. Уг нь эд нар чинь ах дүү амраг садан гэж манайхан шиг хөл болдоггүй хүмүүс чинь өөр баймаар даа. Бүр аймаар гээл бодчих... Жинхэнэ харин шахий ш дээ. Яажийн гэхээр зүгээр л дарга бол хүүхдээ шууд шахаал, ах, дүүгээ эсвэл нууц амрагаа шахаж байх жишээтэй. Ёстой нээрээ бөндгөрөөрөө явжийгаад алхаад ирсэн хүн ховор доо. За тэгээд бас нэг сайхан юм нь овог мовгоор нь хөөгөөд давхихад байх нь тэр дээ. Жишээ нь манай нэг хурган даргын хүү нь ажилладаг. За тэгээд даргын найз, эхнэрийнх нь дүү, нагац ах өөр хэн хэн чь байгаам бүү мэд бөөн ижил овогтой хүмүүс байх нь тэр. Би нэг удаа нэг албан газарт ярилцлаганд орох гээд сууж байсан чинь нарийн бичиг нь миний хажууд эгч рүүгээ яриад өнөөдөр орой 5 цагаас ярилцлаганд ороорой би цагийг чинь гаргачлаа гэж үү. Тэгэнгүүт эгч ойлгоод намайг авахгүй нь гэсэн аваагүй л юм даа. Бас нэг газарт ярилцлаганд ороол орох л юм болжийсан чинь нэг хүн орж ирсэнээ энэ албан тушаал дээр чинь даргын дүүг аль хэдийн томилсий ш дээ гэсэн чинь нөгөө ярилцлага авсан хүн бид 2 шууд мэдээгүй болсий ш дээ. Танилгүй бол тэгээл жинхэнэ будаа дээр нь эд нар чинь арьс өнгөний үзлээ гаргаад барагтай бол ярилцлаганд дуудахгүй. Би нэг хүн танина. 7 жил ажил хайж байнаа гэж. Авахгүй байгаа байхгүй юу. Ядуу Монгол гээд дээрээс нь танилгүй бол тэгээл өнгөрөөский. Зүгээр ресторан энэ тэрт бол зөөгч мөөгч нь олдий ш дээ. Харин мэргэжилйин, албан өрөөний ажил гэдэг чинь бөөн ах дүүсийн мафи гэж. Танилтай хүн тав алхаад ажилд орно, Танилгүй хүн 500 км алхаад ч ажилд орохгүй.

Wednesday 27 July 2011

Торонто

Монгол улсын бүх хүн амтай тэнцэх оршин суугчтай Канадын хамгийн том хот, Торонтод айлчилж түм буман ард түмэн дотор 6 өдөр бужигнав. Зүгээр л завгүй, яарч сандарсан иргэд тэнд л байна. Би чинь тайван уужуу учиргүй соёлтой хүн очсон чинь том хотын ард түмэн сүр сар гээл өнгөрч байхым. Мэдээж тэр олон оршин суугчтай хотод давуу болон сул талууд их ажиглагдсаныг нуух юун. Харилцааны соёл бол үнэхээр нуль. Мэндэлхээ байг, инээ бүр инээхээ байг ядаж мишээ бүр мишээхээ байг зүгээр хар бүр хархаа байг ...цаашаа яадын бүү мэд. Энэ Кюбэкүүд чинь аатай соёлтой улс юм гэж. Яадаг вэ гэхээр өглөө автобусанд суухад жолооч нь өглөөний мэнд гэж хэлж угтаад, буухад баярлалаа баяртай өдрөө сайхан өнгөрүүлээрэй гэж хэлнэ. Инээмсэглэнэ ёстой нэг малийтал мишээнэ дээ. Ам мам нь бүр хаашаа томроод мишээгээд байгаан бүү мэд. Би бол одоог хүртэл мушилзаж л сурсан. Тэгж том мишээтэл нэлээд удах байх. За тэгсэн яасан нэг сайхан мушилзсан баярлалаа баяртай гэсэн хүн Торонтод очсон чинь юун намайг тоож сонсох, тоож мушилзахыг минь харах зүгээр яараад сандраад чихэлдээл, дайраал тэгээл алга болжийн. Явган зорчигчын гэрэл ассан байх үед хүртэл машинтай хүмүүс нь дайраад дайраад даргай даргай гээл явчихна тэр дээ. Би бүр Кюбэкт аягүй сүртэй зам гардаг байсан чинь Торонтод бол гарахгүйм билээ. Дэлгүүр энэ тэрт ч мэнд ус, талархлын үг байхгүй. Олон хүн дотор зөнгөрөөд зөнгөрөөд уусдаг бололтой. Харин тэр төрөл бүрийн дэлгүүрий нь сайхныг яана, машинтайгаа очсон бол бүр сайхан нэгжээд тэнд тийм юм энд ийм юм байдын байна гээд явах байх. Би ч машинтайгаа Торонто ортолоо удах байх. Тэрнээс наана Монриалд машин барих хэрэгтэй дээ гэсэн. Үзэх харах юм их л байсан гэхдээ бүгдийг үзэж дуусаагүй. Дараа очиж сайн судалнаа.

Tuesday 26 July 2011

Арьс өнгөний үзэл

Хүний эрх дээдэлсэн сайхан оронд арьс өнгөий үзэл байна шүү. Гэхдээ олон мянган цагаачтай том хотуудад бол байхгүй. Харин жижиг суурингуудад хамгийн ихээр байна. Муулах гэж байгаан биш жинхэнэ үнэнийг л өгүүлэхийг зорьлоо. Миний бие нь Монриал хотод нэг жил амьдрахад тэр үзэл энэ тэрийг мэдрээгүй бүр тоогоогүй өнгөрөөсөн. Миний судалснаар жинхэнэ Канадууд нь хөдөө голдуу цагаачид нь том хотоор дүүрэн байдаг. Тэгээд би чинь хөдөөлөг газэр амьдраад нэг жил бол байна. Арьс өнгөөр их ялгагдсоон. Тоогоогүй бүр тоохыг ч хүсээгүй. Угаасаа нэг жижиг суурингаасаа /манайхаар бол аймаг/ гарч үзээгүй хүмүүс гэдэг чинь өөр шүү. Би нэг өдөр шалгалтынхаа завсараар гадаа сандал дээр суух гэсэн чинь хоосон сандал байдаггүй. Тэгхээр нь нэг илүү сандалтай ширээнд очоод суусан чинь бүгд ПИРХ гээл босдог байна ш дээ. Тэгсэнээ тийшээ яваад зогсож энэ тэр. Дараахан нь нэг хоолны газар ганцаараа хоол идэхээр очоод 30 минут зөөгч ирэхийг хүлээгээд явсан. Миний хажуу талын ширээнд үйлчлээд байсан мөртлөө над дээр ирэхгүй байгаа байхгү юу. Би шууд гараад явсан. Гарч явахад их эвгүй байсан. Уйлах дөхсөн гэхдээ уйлаагүй. Нэг муу ази хүүхэн ядуу орных гээд тэгж байгаа байхгүй юу. За тэгсэн энэ шин ажил дээр бүр аймаар гээч. Манай ажил бас алхахад хол, машинаар явахад ойрхон тийм газар байхгүй юу. Тэгээд өглөө цайндаа ороол хувцасаа солиод гараад ирэхэд машинтай хүмүүс нь намайг хаячаад явчдий ш дээ. Энэ муу амьтан зайлуул цуг ажиллады ш дээ гээд бодохгүй ш дээ. Наагуур цаагуур цуг ажилладаг хүмүүс чинь ойр зуур сонин сайхан ярьдий ш дээ. Надтай ярьдаггүй ш дээ. Ажилаа яриал тэгээл болоо. Тоохгүй ш дээ харин ч нэг. Харин том хотуудад бол Япон, Солонгос, Өмнөд Америкийнхантайгаа найзлаад явчий ш дээ.

Friday 15 July 2011

Шинэ ажил

Шинэ нутагт ирээд 2 жилийн дараагаар ажилд орлоо. Монголд ажиллаж байсан ажилтай ижил төстэй, уул уурхайн салбарт ажиллаж байна. Цагийн бүртгэл, ажилын тайлан гээд л наад захын бичиг цаастай зууралдаал сууж байна. Ус, модоор бүрхсэн газар, шумуул, ялаа ихтэй байна. Өнөөдөр өглөө гэхэд шумуул дүнгэнээд /хаагуур орж ирсийн бүү мэд/ унтуулсангүй ээ. За энэ гэзэр нь болбоос Индианчуудын нутаг бөгөөд маш их алт эрдэнэстэй бөлгөө. Алт эрдэнэсийг 2015 оноонс авч эхэлнэ гэсэн төвөлөгөө байгаа юм байна. Нутгийн Индианчуудыг ажилд түлхүү авах зорилготой энэ төсөл дээр нарийн мэргэжил, техникийн ажил дээр Канадууд, үйлчилгээ болон хүнд машин механизмын ажил дээр Индианчууд томилогдон ажиллаж байна. Ялангуяа гэр бүлээрээ цэвэрлэгээн дээр ажилладаг хүмүүс зөндөө байх юм. Над шиг цагаач 2 байгаа. Нэг нь Францаас цагаачилж ирээд эндхийн Хамгаалалтын Хэлтэст ажилладан маш өндөр бараг ш Шаравжамц юмуу даа. Хаалга энэ тэрт толгой нь тулааад би уг нь өндрий нь асуумаар байна. Даанч өндөр мөндөр асуутлаа танилцаагүй байна. Ажил ярих гэж оччоод хүүе чиний өндөр хэд вэ гэлтэй биш дээ тээн. За нөгөөх нь болвоос Швэд нутгаас ирсэн цагаач бөгөөд сувилагч юмаа. Дуу шуу ихтэй бов бор барьц сайтай хүүхэн бий дээ. За тэгээд бусад нь Канадууд болон Индианчууд бөлгөө. Эндхийн хүмүүст боломж олдохоороо амьдралдаа нэг удаа МОНГОЛ гэдэг улсад очиж үзээрэй. Хэчээ ч сэтгэлийг чинь гундаахгүй гээд л зар сурталчилгаа явуулаал сууж байна. Аялал Жуулчлалын Холбооны сайн дурын гишүүн чинь би байгаам шүү дээ. За тэгээд зэлүүд нутаг юм болхоор нөгөө манай тэмээг хулхадсан сүрлэг сайхан эвэрт хандгай, баавгай энэ тэр нь ажилын талбарт орж ирээд сүйд болно. Хандгай нь яахав тэгж ингэсхээд яваа өгчихнө. Баавгайнд бол арга хэмжээ аваад байгаам. Нисдэг тэргээр тор шидэж бариад тэгээд нисдэг тэргээрээ зөөж аваачиж хаяна гэж байгаа. БИ одоохондоо хараагүй л байна. Өглөө л босоод ирхэд баавгай гээд бөөн яриа болсон байдаг юм. Надан үзүүлэх гээд хадгална ч гэж юу байхав дээ тээн.

Saturday 9 July 2011

Бүтэн 8 өдөр шуугив.

Английн гүн болон гүнгийн авхай нэр Канад улсаас анхны гадаад орны аялалаа эхэлсэн бөгөөд 8 өдрийн турш Канадыг шуугиулаад явлаа. Тэрбээр Канад улсын Оттава, Торонто, Монриал, Калгари зэрэг хотуудаар зочилсон бөгөөд маш өндөр сэтгэгдэлтэй дахин эргэн ирэх өлзий учиралтай мордсон гэнэ шүү. Эндхийн ТВ, сэтгүүлээр юу гэж шуугиж байна гэхээр зүгээр л өмссөн хувцаснаас нь эхэлсэн л дээ. Би бол нээх гайхахгүй харин брэнд, үнэ зэргий нь л сонирхоно. Эд нар яагаад хувцасы нь их яриад байна гэхээр эд нар бол жийнсэн өмдний орон. Баяр ч болж байсан, байдгындаа очсон ч, албан өрөөндөө ч жинстэйгээ явж байдаг ард түмэн. Гангарна гоёно гэдэгийг мэдэхгүй. Гэхдээ гангараад байх шиг байгаан. Тэр нь бол ШИВЭЭС. Би франц хэлний ангидаа ГАНГАН гэдэг нэр авсан. Учир нь би өмд өмсдөггүй. Юбка өмсдөг. Маш албан ёсны хувцасладаг ард түмэн шүү дээ бид нар чинь. Эд бол үгүй усны гутал, шарваар, юу л бол юу өмсч ирнэ.
Гүнгийн авхайн палатны тоог нь, чанартай нь гаргаад тавьчихсан байна. Юу ярьсан, юу их сонирхсон гэж ярихынхаа өмнө палаты нь яриад байгаа байхгүй юу. Жинхэнэ мода энэ тэр мэддэггүй хүмүүс гэж хотол олноороо бид уулзах болгондоо ярьдаг шүү. Ямар сайндаа манай нэгэн танил Канад улсад 8 жил ажиллаж, амьдраад ноднин намар Чингис Хаан онгоцны буудал дээр буугаад нүд ам нь эргээд хачин их санаа зовсон гэнэ. Учир нь ард түмний ганган гоёийг гайхаж санаа зовоод гадуур гарах гэсэн жинсэнээс өөр өмсөх юм олдохгүй хэцүү байсан гэсэн. Тэгэхээр ганганаас ганган биш рүү ганган бишээс ганган уруу хэт уусчихгүйн тулд яах ёстой вэ гэдэгийг хэлээд өгөөрэй найзуудаа.

Thursday 7 July 2011

Найз

Их боджийн л доо. Найз гэж хэн бэ? Яагаад найзалдын? Яагаад мууддын? Хэзээд найз гэдэг хүн үнэтэй хэвээрээ байх уу? Найзыгаа яаж хүндэлж явах ёстой вэ энэ тэр гээд...Бага байхад ч еэвэн хүртэл хувааж идээл копроноо дундуур нь хазаж урж, зүүгээл, нэг нэгнийгээ хичээлдээ явахдаа хүлээгээд, Цагаан Сараар найздаа тусад нь бэлэг бэлдэж өгөөл, цааш ярьвал ч их халуун халуун хөөрхөн хөөрхөн дурсамжууд байнаа. Би их олон найзтай хүмүүн байгаа юм. Тэр дотроо их олон төрөл байнооо. Галзуу ганц найзтай хүн л найзтай гэж ярьдагийн гэсэн шүү. Хүн бүхний найз найз бишээ гээд л. Галзуу ганц найз байсаан. Ёстой галзуу ганц найз. Сэтгэл, цаг хугацаа бүхнээ л зориулдаг байлаа. Даанч энд ирсэнээс хойш бага багаар яриад тэгээд бараг шингэрсэн дээ хө. Эр эм 2-ын хооронд Бие холдохоор Сэтгэл холдоно гэдэг юм байна лээ. Найзуудын хооронд бас тийм юм байна гэж би бодоод байна. Тэгээд ер нь боджээ байсан чинь хүн ер нь орчин тойрныхоо хүмүүстэй маш их найзалдаг бие холдонгуут тэр найзууд бас бүдгэрч байх жишээтэй байна. Өглөө 10 жилийнхээ нэг найз хүүхэнтэй цахим шуудангаар ярьж байсан чинь өөрчлөгдсөн байна яасан яасан байна гэнэвээ тэгж байгаад гараад явчихлаа даа. Яаж ч хичээсэн 10 жилд найзалж байсан шиг найзалж чадахгүй нь дээ. Эмээгээд байдынмуу, цэрвээд байдынмуу, зугатаагаад байдынмуу бүү мэдээ. Ямар ч байсан төөрсөөр сууж байна даа. Одоо тэгээд боджий ш дээ. Нэг сайн найзтай больёо гэвэл гэрээ энэ тэр хийдийнмуу яадын. Нэг үг хэлээд л намайг гомдоогоод би нэг үг хэлэнгүүт түүнийг гомдоогоод байх юм даа. Бие нь томроод сэтгэл нь томордоггүй байвал мөн сайханаа.

Monday 4 July 2011

Хүн өдөрт 8 цаг унтах хэрэгтэй. Эс бөгөөс тэд бол Явган Зомби Доктор Маш

Аз таарч, АНУ-ын Корнелл Их Сургуулийн Доктор Маашын маш сонирхолтой илтгэлд уригдсан юм. Тэрбээр АНУ-ын спорт, урлагийн маш томоохон хувь хүмүүс, албан байгууллаггатай хамтран ажиллаж ирсэн бөгөөд "Нойр" гэсэн сэдэвээр тухайн хүмүүстэй ажилласан төдийгүй тэднийг амжилтанд хүрэгсэн байна. Хүн бол өдөрт 8 цаг унтаж эс чадваас "Явган Зомби" болж хувирна. 8 цагаас бага унтсан хүний оюун ухаан, бие физиологи 8 цаг унтсан хүнийхээс хэд дахин бага төдийгүй ажилын эрч, хүч, үнэлэмж эрс бага гэнэ. Ялангуяа шалгалт нь дөхсөн оюутнууд, цаг наргүй уулзалт, томилолттой дарга нар бол Жинхэнэ Зомби юм. Хэрэв та онгоцонд суугаад л унтдаг, хурал цуглаанд очоод үүрэглэдэг бол та жинхэнэ Нойргүйдэлд Өртсөн хүн юм. Нойр авахдаа 8 цаг унтаад зогсохгүй унтлагын өрөө орчиндоо маш анхаарах төдийгүй унтлагийн өрөөг харанхуй, сэрүүхэн, зөвхөн нойр авахад зориулж тохижуулах ёстой гэнэ. Ялангуяа илүү дутуу техник хэрэгсэл, цахим тооцоолуурыг унтлагын өрөөнөөс хол байршуулах ёстой. Дэрийг хүртэл зөв сонгох нь маш чухал. Сэрэлгүй удаан цагаар унтах нь хамгийн зөв...гэх мэтчилэн маш сонирхолтой зүйлүүдийг тэрбээр дурдсан юм. Та бүхэндээ дэлгэрэнгүй мэдээлэлийг өгөхийн тулд Доктор Маашын Нойр сайн авах нь амжилтын үндэс номыг танилцуулж байна.